SKKN Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 3-4 tuổi thông qua hoạt động cho trẻ làm quen với các tác phẩm văn học ở trường mầm non

 Đặc điểm vốn từ của trẻ 3-4 tuổi đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ 
3-4 tuổi nói riêng. Trẻ rất nhạy cảm với ngôn từ, âm điệu, hình tượng của các 
bài thơ, đồng dao, ca dao, dân ca sớm đi vào tuổi thơ. Những câu chuyện cổ tích 
thần thoại đặc biệt hấp dẫn trẻ chính vì hoạt động cho trẻ tiếp xúc với văn học là 
con đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ tốt nhất hiệu quả nhất. 
 Thông qua việc dạy trẻ đóng kịch giúp trẻ phát triển khả năng tư duy, 
óc tưởng tượng sáng tạo, biết yêu quí cái đẹp, hướng tới cái đẹp. Khi trẻ kể 
chuyện, ngôn ngữ của trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng, mạch lạc, vốn từ phong 
phú. Trẻ biết bày tỏ ý kiến, suy nghĩ, kể về một sự vật hay, sự kiện nào 
đó....Bằng chính ngôn ngữ của trẻ. 
 Thông qua việc dạy trẻ tập kể chuyện sẽ giúp trẻ ở lứa tuổi này phát 
triển ngôn ngữ mạch lạc hơn, nói rõ ràng và đầy đủ câu hơn. Chính việc đọc kể 
chuyện đó sẽ tạo tiền đề cho trẻ được thuận lợi hơn.
 Ngôi trường tôi đang công tác luôn đề cao việc dạy hoạt động cho trẻ 
làm quen với các hoạt động phát triển ngôn ngữ một cách tốt nhất.
 Việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu phát 
triển toàn diện cho trẻ mầm non. Do vậy là giáo viên dạy trẻ 3-4tuổi tôi đã nhận 
thức được rõ tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua 
hoạt động dạy trẻ làm quen với các tác phẩm văn học.Từ đó tôi đã đi sâu và 
nghiên cứu tìm một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các tác 
phẩm văn học. 
*. Cơ sở sinh lí:
 Ở lứa tuổi này sự hình thành của não bộ đang trên đà phát triển mạnh, 
sự nhận thức về thế giới xung quanh của trẻ rất đa dạng và phong phú chính vì 
thế việc cho trẻ tiếp xúc với văn học vào lúc này là thích hợp bởi trẻ nhận thấy 
được sự phong phú và đa dạng của cuộc sống có ngay trong các tác phẩm văn 
học.
 Học thuyết về hệ thống tín hiệu đã khẳng định: Ngôn ngữ là hệ thống tín 
hiệu thứ 2, là sự hoạt động đặc biệt của vỏ bán cầu đại não.Học thuyết này đảm 
 2/19 Tôi được ban giám hiệu nhà trường tạo mọi điều kiện giúp đỡ tôi xây 
dựng môi trường văn học phong phú và có nội dung đa dạng về hình thức, hài 
hoà về thẩm mỹ, phù hợp với khả năng nhận thức và đặc điểm tâm sinh lý của 
trẻ.
AZ
 Trẻ ở gần trường lên rất chăm đi lớp, tỷ lệ chuyên cần cao 
 Đối với phụ huynh : Phụ huynh rất quan tâm tới các cháu, luôn thực hiện 
tốt các phong trào đóng góp của nhà trường để phục phụ cho công tác giáo dục 
trong trường.
*. Khó khăn.
 - Một số cháu sinh cuối năm nên nhỏ, ít nói: Thu Trang, Khánh Chi..
 - Thời gian đầu trẻ đến lớp với thói quen tự do, hay nói leo, trả lời những 
câu cụt.
 - 57% số trẻ trong lớp phát âm còn ngọng. 
 - Sự quan tâm của gia đình dành cho các cháu là không đồng đều, 
90% phụ huynh của các cháu là lao động tự do qua thực tế tôi thấy phụ 
huynh còn nói ngọng chữ l-n.
*. Số liệu điều tra trước khi thực hiện. 
 Trước khi thực hiện đề tài này tôi đã điều tra khả năng phát âm, khả 
năng diễn đạt ngôn ngữ, khả năng sử dụng ngôn ngữ của trẻ trong cuộc 
sống, trong các tiết học và kết quả đạt được, được thể hiện dưới bảng thống 
kê số liệu sau. 
 Kết quả
 STT Nội dung thực nghiêm Số lượng Tỉ lệ %
 1 Trẻ phát âm đúng , to, rõ ràng, mạch lạc 20 57%
 Trẻ sử dụng từ ngữ linh hoạt, phong phú 
 2
 trong giao tiếp . 15 42,8%
 Trẻ biết thể hiện ngôn ngữ, giọng điệu trong 
 3
 kể chuyện sáng tạo và kể chuyện theo trí nhớ 15 42,8%
 4/19 trong tiết học thì việc cho trẻ được tiếp xúc với các tác phẩm văn học cũng có 
nhưng chưa đáp ứng đủ nhu cầu ham học hỏi của trẻ ở lứa tuổi này.
 Qua “ Góc văn học “ tôi tổ chức các hoạt động đọc thơ, kể chuyện, cho 
trẻ tập đóng kịch để trẻ được nói những ngôn ngữ của các nhân vật trong truyện 
để từ đó trẻ làm giàu vốn từ của bản thân. Để gây được sự hứng thú của trẻ khi 
tham gia vào các hoạt động đó thì việc tạo không gian mang đậm tính văn học 
là rất cần thiết, ngay từ đầu năm học tôi đã vận động phụ huynh đóng góp tranh 
thơ, truyện tranh ngoài chương trình để kể cho trẻ nghe vào các hoạt động chiều 
và cho trẻ chơi trong các giờ hoạt động góc.
 Bản thân tôi luôn tìm tòi, sưu tầm sách truyện, các họa báo, tạp chí cũ, 
tìm tòi cách làm rối từ các nguyên liệu bỏ đi như vỏ chai, lõi cuộn chỉ, các 
mảnh vải vụn làm rối tay để làm các nhân vật trong truyện phục vụ cho tiết học.
 Để tạo hứng thú cho trẻ khi tham học động văn học thì việc tạo môi 
trường với các nhân vật ngộ nghĩnh cho trẻ được làm quen là rất cần thiết. Tôi 
đã sử dụng những chiếc môi nhựa trắng để làm khuôn mặt của cô gái, dùng 
những sợi len tết thành những bím tóc ....
 Hình ảnh: Đồ chơi tự làm 
 Để thu hút trẻ tham gia vào các hoạt động kể chuyện theo tranh và tập 
đóng kịch ngay từ đầu năm học tôi dùng1mảng tường để trang trí thành1sân 
khấu mi ni chỉ với 1 mảnh vải làm khung sân khấu đằng sau là1bảng nhám dính 
 6/19 Để giúp trẻ kể lại và nhớ nội dung truyện một cách tốt nhất, ngoài việc 
đọc kể cho trẻ nghe, tôi còn ứng dụng thêm công nghệ thông tin vào trong giảng 
dạy .VD: Câu chuyện “Chú Đỗ Con” tôi đã xây dựng đoạn phim hoạt hình về 
nội dung câu chuyện ngoài ra tôi còn làm đoạn phim về các nhân vật với nhạc 
đệm rất hứng thú làm cho trẻ nhớ lời thoại của các nhân vật trong truyện.
 Mục đích của tôi khi sử dụng công nghệ thông tin vào trong giảng dạy là 
để trẻ được trực tiếp xem các hành động, cử chỉ của các nhân vật và qua đấy trẻ 
được tiếp xúc với giọng kể hay với ngôn từ phong phú và đúng với tính cách 
nhân vật. Qua cách làm quen như vậy, trẻ biết nhận xét, đánh giá về đặc điểm 
tính cách của các nhân vật thông qua ngôn ngữ nói của mình. Bên cạnh việc kể 
chuyện cho trẻ nghe và cho trẻ xem băng truyện, tôi còn chú ý đến việc giúp trẻ 
ghi nhớ cốt truyện với nội dung và các tình tiết chính, các nhân vật chính của 
câu chuyện thông qua hệ thống câu hỏi, nhắc trẻ logic của câu chuyện, mối quan 
hệ và tác động của các nhân vật.
 Ngoài việc sử dụng các hình ảnh sống động trên máy vi tính tôi còn tận 
dụng chức năng ghi âm của chiếc máy điện thoại để ghi lại giọng kể của trẻ khi 
trẻ kể chuyện. Sau đó tôi dùng dây kết nối giữa điện thoại với loa thùng để bật 
lại cho trẻ nghe. Ngoài việc ghi âm giọng kể của trẻ bằng điện thoại tôi còn tận 
dụng chức năng quay phhim để quay lại những vở kịch mà các cháu đã đóng. 
Qua việc sử dụng chiếc điện thoại để quay phim và ghi âm giọng kể của trẻ tôi 
thấy được hiệu quả rõ ràng trẻ hào hứng tham gia được tập kể chuyện, trẻ biết 
chau chuốt lời nói của nhân vật . 
 Có rất nhiều hình thức dạy trẻ kể lại chuyện. VD: kể lại chuyện theo 
tranh, kể lại chuyện bằng rối tay ...
 * Hình thức kể lại chuyện theo tranh.
 Trước khi cho trẻ kể lại chuyện theo tranh tôi cho trẻ làm quen với câu 
chuyện qua các hoạt động góc, hoạt động chiều. tôi kể cho trẻ nghe chuyện bằng 
những quyển truyện tranh to với những hình ảnh của các nhân vật rõ ràng, sống 
động, đẹp mắt, nội dung câu chuyện rõ ràng, ngắn gọn. Ngoài ra,tôi còn cho trẻ 
 8/19 Việc sử dụng rối trong tiết học gây được sự chú ý, tò mò của trẻ tạo điều 
tạo điều kiện cho trẻ tiếp cận với nghệ thuật múa rối. Ngoài ra, việc sử dụng rối 
tay khi cho trẻ kể lại truyện không chỉ phát triển ngôn ngữ cho trẻ qua việc kể 
chuyện mà còn giúp trẻ biết thể hiện các cử chỉ, điệu bộ trong giao tiếp để tăng 
tính linh hoạt, sáng tạo, hiệu quả trong giao tiếp.
 VD: Với câu chuyện “Chú thỏ thông minh”, tôi sử dụng mô hình sân 
khấu là một đầm lầy nhỏ, có hoa, cỏ, cây....nhân vật trong truyện được cách điệu 
đầu chú thỏ là một quả bóng nhỏ, tôi dùng len móc thành chiếc váy cho chú thỏ 
thêm ngộ nghĩnh.
 Khi dạy trẻ kể chuyện bằng rối, trước tiên tôi cũng cung cấp nội dung 
câu chuyện cho trẻ nghe vào hoạt động chiều, hoạt động góc. Bên cạnh việccung 
cấp nội dung truyện cho trẻ, tôi còn hướng dẫn trẻ cách sử dung rối tay, tôi dạy 
trẻ dùng cánh tay lồng vào con rối, điều khiển con rối bằng 3 ngón tay (ngón 
ngón trỏ, ngón giữa) sao cho những cử chỉ phù hợp với lời thoại trong truyện.
 Thời gian đầu khi mới làm quen với rối tay, trẻ rất lóng ngóng, khó thực 
hiện được các động tác theo ý muốn. Để khắc phục được điều này, tôi đã làm 
thật nhiều những con rối tay đặt ở góc văn học, sắp xếp sao cho trẻ thấy dễ dàng. 
Khi hoạt động ở góc văn học, trẻ thoải mái sử dụng rối tay. Ban đầu, trẻ sử dụng 
rối tay theo ý thích của mình, có khi là dùng rối tay để nói chuyện với bạn, từ đó 
việc sử dụng rối tay với trẻ trở nên dễ dàng hơn, dần dần, tôi yêu cầu trẻ sử dụng 
rối tay vào từng câu chuyện.
 Nhờ việc sử dụng rối tay trong tiết học mà số trẻ có khả năng cảm thụ 
văn học đạt cao, đa số trẻ nhớ nội dung truyện, lời thoại của các nhân vật và qua 
đó, trẻ biết dùng ngôn ngữ của mình để nhận xét đánh giá tính cách của nhân vật 
trong truyện như: Ai là người xấu, ai là người tốt.
Biện pháp 3: Phát triển ngôn ngữ cho trẻ thông qua các bài đồng dao, ca 
dao. 
 Đồng dao, ca dao như một bức tranh với nhiều màu sắc thể hiện sự 
phong phú, đa dạng của cuộc sống, từ đời sống sinh hoạt vật chất và tinh thần, 
 10/19